монгол хэлний журамлагдсан үгс

• 1. 2011 оны 10 сарын 05 өдөр дугаар  "Кирил бичгийн бичлэгийн стандарт тогтоох тухай“Төрийн албан ѐсны хэлний тухай” хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.16 дахь хэсэг,”Соѐлынтухай” хуулийн 13 дугаар зуйлийн 2 дахь хэсэг.Кирил бичгийн бичлэгийн стандарттогтоох мэргэжлийн комиссын дүгнэлтийг үндэслэн тогтоох  нь:1. Кирил бичгийн бичлэгийн стандартыг тогтоосон монгол болон гадаад хэлний үгсийг 1,2дугаар хавсралтын ѐсоор,гадаад үгсийн монгол орчуулгыг 3 дугаар хавсралтын ѐсоор баталсугай.2. Бичлэгийн стандартыг тогтоосон үгсийг албан бичиг болон олон нийтэд зориулсан бүхтөрлийн ном,сурах бичиг,мэдээлэл,хаяг,шошгод мөрдөн хэрэглэж байхыг төрийн болонтөрийн бус байгууллага, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн редакциуд,ном хэвлэдэгбайгууллага,бүх шатны сургуулийн багш нар, тэдгээр сургуулийн сурах бичгийгзохиогчид,хянан тохиолдуулагч нар,зар сурталчилгааны агентлагуудад үүрэг болгосугай.www.slideshare.com 
• 3. Бичлэг болон орчуулгыг тогтоосон үгсийг товхимол болгон хэвлүүлж, төрийнболон төрийн бус байгууллага, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн редакциуд,ном хэвлэдэг6айгууллага,бүх шатны сургуулийн багш нар, тэдгээр сургуулийн сурах бичгийгзохиогчид,хянан тохиолдуулагч нар.зар сурталчилгааны агентлагууд,төв болон ороннутгийн номын сангуудад зохих үнээр худалдан хүргэхийг Боловсрол,соѐл,шинжлэхухааны яамны Ерөнхий боловсролын газар(Д.Эрдэнэчимэг), Санхүү, хөрөнгө оруулалтынгазар (С.Наранцогт) -т даалгасугай.4. Монгол хэлний дэлгэрэнгүй болон хураангуй тайлбар толиуд,олон хэлнийтолиудад байгаа үгсийн бичлэг,бүрэлдэхүүнийг тогтоосон стандартын дагуу хянаж,шаардлагатай өөрчлөлт хийж,хэвлэхийг толь зохиогчдод үүрэг болгосугай.Дарга Ё.ОтгонбаярОЛОН ХУВИЛБАР БИЧЛЭГТЭЙ МОНГОЛ ҮГСИЙГ ЖУРАМЛАСАНЖАГСААЛТХувилбарууд Журамласан жагсаалтаварга / аврага аваргаавлига / авилга авлигаавхуул / авахуул авхуулавьяас / авъяас авьяасагуу / аугаа агууадасга / адсага адасгаазарга /азрага азаргаазгүйдэх / азгүйтэх азгүйдэхайлдвар/айлдал айлдал айлдварайхавтар / айхтар айхавтараливаа/алив аливааалцганах / алцаганах алцганахамарлингуй / амарлингуйамирлангуйарвагар / аравгар арвагарарвилах/аривлах арвилахарзгар/арзагар арзгар
• 2. аяндаа/аяандаа аяндаабадируун / бадриун бадриунбайгапь / байгал байгальбайцай/байцаа байцайбанди/баньд бандибархирах/бахирах бархирахбилиг/билэг/бэлгэ / билиг /оюун билиг/бэлэг бэлгэ / бэлгэ тэмдэг/ бэлэг / бэлэг дурсгал/бич / мич бичбодгаль / бодьгал бодгальбодос/бодис бодисбодот/бодит бодитбодьсад /бодисад бодисадборви/борив борвибохирдох / бохиртох бохирдох (хиртэх) бохиртохбөгөөд / бөгөөс бөгөөдбөгцгөнөх / бөгцөгнөх бөгцгөнөхбөндгөнөх / бөндөгнөх бөндгөнөхбувтнах / бувтанах бувтнахбудлих / будилах будилахбургилах / буриглах бургилахбусниулах /бушнуулах бусниулахбүгчим / бөгчим бүгчимбүжин/бөжин бөжинбүжиглэх / бүжих бүжиглэх бүжихбүлтгэнэх / бүлтэгнэх бүлтгэнэхбүлэг / бөлөг бүлэгбүрчлэн/бүрчилэн бүрчлэнбүрэлдэхүүн / бүрэлдэхүүнбүрэлдхүүнбэлчир/билчир бэлчирбэлэвсэн/ бэлбэсэн бэлэвсэнбэнчин/бинчин бэнчинбэртэнгэ / бэртэнги Бэртэнгэвандан / бандан вандан /хадаг/ бандан/ширээ/гавж / гавьж гавжгавьяа / гавъяа гавьяагадарга / гадрага / гадаргагадаргуу гадаргуу
• 3. гаднах / гаднахь гаднахгайхшрал / гайхширал гайхширалгамин гаминганьхрал1ганихрал / ганьхралгараг гараггарваль / гарвал гарвальгарди / гарьд гардигацуур / гачуур гачуур / модны нэр/ гацуур /мөчир/гогодох / гогдох гогодохголдрил / гольдрол голдрилголдуу / голцуу голдуугоньд / гонид гоньдгоолиг / гуалиг гоолиггуаш / гуашь гуашгулжгар / гулзгар гулжгар/зөөлөн биеийн мурийсан байдал/ гулзгар /хатуу биеийн мурийсан байдал.жишээ нь төмөр/гуньхрах / гунихрах гуньхрахгурви / гурив гурвигүвгэнэх / гүвэгнэх гүвгэнэхгэгээлэг/ гэгээлиг гэгээлэггэр лүү / гэрлүү гэр лүүдавлагаалах / давалгаалахдавалгаалахдавилуун / давлиун давлиундавхарга / давхрага давхаргадайчилгаа / дайчлагаа дайчилгаадалдирах / дальдрах дальдрахдамжилга / дамжлага дамжлагадараах /дараахи дараахдарвагар / даравгар дарвагардаяаршил / даяарчлал даяаршил даяарчлалдийлэнх/дийлэнхи дийлэнхдовтолгоо / довтлогоо довтолгоодолдугаар / долоодугаардолоодугаардолоодахь / долоодох долоо дахьдоорх / доорхи доорхдооших / доошхи доошихдор/доор доор (байр заана) дор (чанар заана)дорвитой / доривтой дорвитой
• 4. дорнод / дорнот дорноддоторх 1 доторхи доторхдотуурх / дотуурхи дотуурхдөрөвдэх/дөрөвдөх дөрөв дэхдугариг/дугараг дугаригдужигнах / дужгинах дужигнахдуржигнах / дуржигнахдуржгинахдундад / дундат дундаддундах / дундахь дундахдундаж / дундач Дундаждурдах / дурьдах дурдахдуртгал / дурдатгал дуртгалдуугарах / дугарах дуугарахдуурайх 1 дууриах дуурайхдуурсах /дуурьсах дуурьсахдүйчин/дүүчин дүйчиндүл / дөл шөнө ~ дүлдэгдгэнэх / дэгдэгнэх дэгдгэнэхдэгдээхий / дэгдээхэй дэгдээхийдэрчгэнэх / дэрчигнэх дэрчгэнэхдээрх / дээрхи дээрхдээших / дээшхи дээшихесдэх/есдөх ес дэхѐнхгор / ѐнхигор ѐнхгоржайжганах / жайжганахжайжигнахжижгэрэх / жижигрэх жижгирэхжирвэгэнэх / жирвэгэнэхжирвэгнэхжирвэгэр / жирэвгэр жирвэгэржүрж / зүрж жүржжүүс / шүүс шүүсзааварчилгаа / зааварчилгаазааварчлагаазавж / завьж / жавж завжзавьяа / завъяа завьяазагатнах/загтнах загатнахзамбуутив / замбатив’ замбуутивзангилаа / зангилгаа зангилаа зангилгаазасаршгүй / засрашгүй засаршгүйзовних/зовинох Зовних маань /тэр маань/магадалгаа / магадлагаа магадалгаа
• 5. махбод / махбодь махбодмөрөгцөг/ мөргөцөг мөргөцөгмөхөсдөх / мөхөстөх мөхөстөх/энэ бичлэг зөв/мурий / муруй мурий/үйл үг/ муруй (тэмдэг нэр)мэдрэхүй / мэдэрхүй мэдрэхүймэргэ / мэрэг мэргэмэргэжил / мэрэгжил мэргэжилнаадах / наадахь наадахнаалданги / наалданга наалдангинааших 1 наашхи наашихнавтганах / навтаганах навтганахнаймаалж / наймалж наймалжнармагар / нармигар нармигар /хүний хамрын терх/нижигнэх / нижгэнэх нижигнэхнил / нэл нэл /бүхэлдээ/ нил цэцэгнисэгч / нисгэгч нисгэгч пилот нисэгч /сансрын нисэгч/номхтгох / номхотгох номхотгохнотолгоо / нотлогоо нотолгоонөгөөтээгүүр / нөгөөтэйгүүр нөгөөтээгүүрнөгчих / нөхцөх нөгчих нас ~ нөхцөхнударга 1 нудрага нударганулимс/нулимас нулимсөгүүлэгдэхүүн / өгүүлэгдэхүүнүгүүлэгдэхүүнөгүүлэхүүн / үгүүлэхүүн өгүүлэхүүнөгүүлэл / үгүүлэл өгүүлэлөлөг/өлгө эд~ өлөг эд ~өмнөд /өмнөт өмнөдөмхий/үмхий өмхийөнтэй / өнөтэй өнтэйөрвөлөг/өрөвлөг өрвөлөгөргөдөл / өрөгдөл өргөдөлөш / өс өш өсөшиглөх / өшгөлөх өшиглөхпижигнэх / пижгэнэх пижгэнэхсаарь / сайр саарь гарын ~ сайр голын ~сагалдарга / сагалдрага сагалдаргасаглагар / сагалгар саглагар
• 6. сайхь / саахь ~ хүн сайх (нөгөө) /саахь-ийг хэрэглэхгүй/ саях (саяын)саланги/саланга салангисанаачилга /санаачлага санаачилгасарваганах / саравганах сарваганахсаримс / сармис / саримссаримсаг саримсаг /аль ч хэлбэрийг хэрэглэж болно/сарьдаг/саридаг сарьдагсонгууль / сонгуул сонгуульсонсогдох / сонсдох / сонсогдох / сонстох / аль ч хэлбэрийгхэрэглэжсонстох болно /сорви/сорив сорвисормуус/сормос сормууссуварга / суврага суваргасудлагдахуун судлагдахуунсурвалжилга / сурвалжилгасурвалжпагасургаал / сургааль сургаалсурталчилгаа сурталчилгаа/сурталчлагаасуртахуун / суртхуун суртахуунсүсэг / сүжиг сүсэг ~ бишрэл сүжиг ~ээр өвдөхцэрвүү цэрвүүсэрвэгэр / сэрэвгэр сэрвэгэрсэргэмж / сэрэмж сэрэмж / сэргэмж-ийг бичигт хэрэглэхгүй /сэржигнэх / сэржгэнэх сэржгэнэхтавтир /тавьтир тавтиртасхийм / тэсгим / тасхийм / тэсхийм (найруулгын ялгаатайтэсгэм хэрэглэж болно)ташрам / дашрам титэм ташрам/титим товъѐг / товьѐог титэмтогтонги /тогтонг товьѐгтожигнох / тожгонох тогтонгитомчууд / томчуул тожгонох томчууд II томчуул / аль ч хэлбэрийг хэрэглэж болно /томьѐо /томъѐо томьѐотохьгүй / тохигүй тохьгүйтошлог / тошлой тошлог / тошлой / аль ч хэлбэрийг хэрэглэж болно /Төвд / Түвд Төвөдтөвөг /түвэг түвэгтөвөнх/төвөн төвөнх
• 7. төвшин / түвшин төвшин төв ~ түвшин далайн ~төлгө /төлөг төлгө мэргэ төлгөтөрөлхтөн /төрлөхтөн төрөлхтөнтуггам / тутам тугтам / бичгийн хэлний сонгодог найруулгад хэрэглэж болно/тунадас / тундас тунадастурхирах/ тухирах турхирах/ тухирахтутам / дутам тутамтуурвил / туурьвил туурвил тэнгистэнгис / тэнгэстээршээх / тээршаах тээршээхувдис / увидас / увьдис увдисудаах / удаахь удаахуйланхай / уйлхай уйланхай улхганахулхганах / улхагнах ундаргаундарга / ундрагаурай / ура урайурий/уруй уруйуруу / руу уруу -газар руу хот ~урьдах / урдах урьдах (цаг хугацааны) урдах (орон байрын)уушги / уушиг уушгиүрчлээ / үрчлээс үрчлээ 1 үрчлээс / аль ч хэлбэрийг хэрэглэж болно /үүлдэр / үүлтэр үүлдэрүүрд / үүрт ҮҮРДүүсвэр / үүсгэвэр үүсвэрхааш яаш / хайш яйш хааш яаш
• 8. хавсрах/хавсарах хавсраххавчганах / хавчигнах хавчганаххавьгүй 1 хавигүй хавьгүйхайхрах /хайхарах хайхраххалти мөлт / хальт мөлт халти мөлтхалтирах / хальтирах халтираххангарди 1 хангарьд хангардихарьяа/харъяа харьяахатангир /хатингар хатангирхахуул / хахууль хахуул ~аар загас барих хахууль хээл ~ өгөххашхирах / хашгирах хашхираххижээл / хэжээл хижээлхир хир /буртаг/хир / хэр хэр (хэмжээ) энэ ~хиртхийх / хэртхийх хиртхийххоѐрдахь / хоѐрдох хоѐр дахьхойгуурх 1 хойгуурхи хойгуурххойд / хойт хойдхойших / хойшхи хойшиххолхи / холхь ~ газар холхихомстох 1 хомсдох хомсдоххошуу / хушуу хошуу (хоншоортой нэг язгуурт үг)хошууч / хушууч хошуучхошхирох / хошгирох хошхироххөвгүүн /хөвүүн хөвүүнхөвөх хөвөххөврөл / хүврэл үр ~ хөврөлхөврөх/хүврэх хөврөххөдлөнги /хөдлөнгө хөдлөнгихөлөг/хүлэг хөлөг хөлөг онгоц хүлэг хүлэг морьхөмүүл / хүмүүл хөмөлхөөмий /хөөмэй хөөмийхөрөв / хөрвө хөрөв ~ хургахөхүүлэх / хөхиүлэх хөхүүлэх хургаа ~ хөхиүлэх ~н дэмжиххөшинги / хөшингө хөшингөхуваарилах/хувиарлах хуваарилаххуваарь /хувиар хуваарьхударга / худрага хударгахулчганах / хулчиганах хулчганаххунтайж / хуантайз / хунтайжхуантайж хуантайж (хэрэглэхгүй)хурай /урай хурай
• 9. хошуу /хушуу хушуу(засаг захиргааны нэгж)хүрлэгэр / хүрэлгэр хүрлэгэрхүртэлх / хүртлэх хүртэлххэвлий / хэвэл хэвлийхэддэх / хэддэхь хэд дэххэлсэнчлэн / хэлсэнчлэнхэлсэнчилэнхэлэлцээ / хэлэлцээр хэлэлцээ яриа ~ хэлэлцээр гэрээ ~хэмлэх / химлэх хэмлэххэншүү хиншүү хэншүүхэрэв / хэрвээ хэрвээхэрэглэгдэхүүн хэрэглэгдэхүүн/хэрэглэгдхүүнхэхрэх/ хэхэрэх хэхрэххэчнээн/хичнээн хэчнээнхяхтнах / хяхатнах хяхтнахцаадах / цаадахь цаадахцааших / цаашхи цаашихцагаадах / цагаатах цагаадахцагариг/ цагираг цагаригцадиг/цэдиг цадигцовхрох/цовхорох цовхрохцоморлог / цоморлиг / цоморлогцомирлогцомтгох / цомхтгох цомхотгохцомтгол / цомхтгол цомхотголцөөнх / цөөнхи цөөнхцусдах / цустах цусдах гараа ~ цустах (шилж. утга)цуурай / цууриа цуурайцүдгэнэх / цүдэгнэх цүдгэнэхцүдгэр / цүзгэр цүдгэрцэн / цэнэ цэнцэцгий / цөцгий цэцгий нүдний ~ цөцгий ~н тосцэцэн / сэцэн цэцэн /мэргэн/ сэцэн (цол)цээж / чээж чээжчавхдас / чавхадас чавхдасчанад / чинад чанадчандмань / зэндмэнэ чандмань/эрдэнэ/ зэндмэнэ (тоглоом)чармаа / чармай ~ чармаа ~ нүцгэннүцгэнчахрах / чихрах чахрах
• 10. чацуу / сацуу чацуу нас ~ сацуу ирэхийн ~чүдэнз / шүдэнз чүдэнзшавж / шавьж шавжшамарга / шамрага шамаргашарагчин / шаргагчин шарагчин (жилийн) шаргагчин (зүс)шаргуу / шургуу шаргуушармигар / шаримгар шармигаршастир / шаштир шастиршатахуун / шатхуун шатахууншашин / шажин шашин ~ы сургаал шажин бурхны ~шидмэс / шидэмс шидэмсшударга / шудрага шударгашуламс / шулмас шуламсшуухитнах/ шуухьтнах шуухитнахшээзгий / шээжгий шээзгийэдлэхүүн / эдлэгдэхүүн эдлэхүүн / эдлэгдэхүүнэжий / ижий эжийэзлэхүүн / эзэлхүүн эзлэхүүнэлэн халин / элин халин элэн халинэмхтгэл / эмхэтгэл эмхэтгэлэрвэгэр / эрэвгэр эрвэгэрэрвээхий / эрвээхэй эрвээхийэргэнэг 1 эрэгнэг эргэнэг /монгол гэрийн эд зүйлийн тавиур/эргэх / эгэх эргэх / эгэх(найруулгын ялгамжаатай хэрэглэнэ)эргэцүүлэх / эрэгцүүлэх эргэцүүлэхэрих / эрхи эрихэрмэлзэл / эрмэлэлэл эрмэлзэлэрхт / эрхэт эрхтэшлэл / ишлэл эшлэлээдэм / ээдмэг ээдэмявуур / явуурь ~гүй явууряйжгар / яайжгар яйжгаряльгуй / ялигуй яльгуйярвагар / яравгар ярвагарТогтоопын 2-р хавсралтБичлэгийг нэг мөр болгосон гадаад хэлний үгсТогтоосон бичлэг ДуудлагаАВТО [rep.autos] автоАВТОБУС [rep.auto+omni] автобуус